(English)
Giả định: Nhiều người Mỹ tin rằng bệnh đậu mùa khỉ chỉ ảnh hưởng nhóm người đồng tính nam và miễn ai không đồng tính thì không cần phải lo lắng về căn bệnh này.
Thẩm định: Giả định này là NỬA SAI. Tổ Chức Y Tế Thế Giới (WHO) cho biết phần lớn các trường hợp nhiễm bệnh đậu mùa khỉ trên toàn thế giới là do quan hệ tình dục giữa những người đồng tính nam. Tuy nhiên, vì bệnh đậu mùa khỉ lây lan qua tiếp xúc trực tiếp với vết lở loét đã bị nhiễm bệnh, nên không quan hệ tình dục vẫn có thể đi lây bệnh. Theo Trung Tâm Kiểm Soát và Phòng Ngừa Dịch Bệnh Hoa Kỳ (CDC), bất kỳ ai “tiếp xúc gần gũi, thân mật với người bị bệnh đậu mùa khỉ đều có nguy cơ mắc bệnh này”.
Bệnh đậu mùa khỉ là gì?
Bệnh đậu mùa khỉ là một bệnh do vi-rút đậu mùa khỉ gây ra, cùng họ với vi-rút đậu mùa. Bệnh đậu mùa khỉ có tên như vậy vì nó được phát hiện lần đầu tiên trên khỉ vào năm 1958. Trường hợp đầu tiên có người mắc bệnh đậu mùa khỉ là vào năm 1970. Trước năm 2022, bệnh đậu mùa khỉ chủ yếu tập trung ở Trung Phi và Tây Phi. Căn bệnh này từ đó đã lan rộng ra hàng chục quốc gia trên thế giới. Vào ngày 4 tháng 8, chính phủ liên bang đã tuyên bố bệnh đậu mùa khỉ là tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng ở Hoa Kỳ.
Biểu hiện nhiễm trùng đậu mùa khỉ bao gồm da nổi mẩn đỏ (phát ban), trông giống như mụn nhọt hoặc đốm phồng rộp, có thể ngứa và đau. Triệu chứng da bị phát ban thường kéo dài từ hai đến bốn tuần. Đốm mẩn đỏ cũng có thể đi kèm với các triệu chứng giống cúm, chẳng hạn như sốt, ớn lạnh, đau nhức cơ, đau đầu, đau họng và ho.
Đốm mẩn đỏ đậu mùa khỉ thường bắt đầu 3 tuần sau lần đầu tiên tiếp xúc với vi-rút. Đốm ban đỏ có thể biến thành phồng rộp hoặc vết loét, thường sẽ đóng vảy trước khi tróc ra và để lộ lớp da mới. Thời gian bệnh đậu mùa khỉ dễ lây nhiễm là từ giai đoạn đầu, khi các triệu chứng mới xuất hiện cho đến giai đoạn cuối, khi tất cả các lớp vảy tróc hết.
Có ai chết vì bệnh đậu mùa khỉ không?
Tại Hoa Kỳ, không có trường hợp tử vong nào được ghi nhận vì bệnh đậu mùa khỉ. Theo CDC, tính đến ngày 9 tháng 9, đã có 21,894 trường hợp nhiễm bệnh đậu mùa khỉ ở Hoa Kỳ và các trường hợp mắc bệnh tăng đều kể từ tháng Sáu. Trên toàn thế giới, đã có 57,527 ca nhiễm bệnh đậu mùa khỉ, trong số đó có 18 ca tử vong, đưa tỷ lệ tử vong của căn bệnh này là 0,0003%.
Bệnh đậu mùa khỉ lây lan như thế nào?
Bệnh đậu mùa khỉ lây truyền bằng cách da chạm da, chẳng hạn như tiếp xúc trực tiếp với đốm ban đậu mùa khỉ hoặc chất dịch từ những đốm phồng rộp đó. Chứng bệnh này cũng có thể lây lan khi chạm vào các đồ dùng mà những người bị bệnh đậu mùa khỉ đã cầm nắm qua. Các chuyên gia hiện cũng đang tiến hành cuộc nghiên cứu để xem liệu bệnh đậu mùa khỉ có thể lây truyền qua tinh dịch, dịch âm đạo, nước tiểu hoặc phân hay không.
Bệnh đậu mùa khỉ chỉ ảnh hưởng đến nhóm người đồng tính nam?
Theo WHO, “sự bùng phát bệnh đậu mùa khỉ tiếp tục ảnh hưởng chủ yếu đến nhóm đàn ông có quan hệ tình dục đồng giới, và nhóm người này đã báo cáo có quan hệ tình dục gần đây với một hoặc nhiều bạn tình”. Nhưng các chuyên gia y tế cho rằng, điều đó có thể là do vi-rút lây lan dễ dàng hơn qua đường tình dục. Dẫu vậy, không có nghĩa là bệnh đậu mùa khỉ là một loại bệnh lây truyền qua đường tình dục.
Trước khi bùng phát năm 2022, bệnh đậu mùa khỉ đã lây lan bằng cách da chạm da, chẳng hạn như ôm hoặc hôn, nhưng vi-rút lây lan theo cách đó chậm hơn. Trung tâm CDC nói rằng, bất cứ ai “tiếp xúc gần gũi, thân mật với người bị bệnh đậu mùa khỉ đều có nguy cơ bị nhiễm bệnh”. Theo dữ liệu của trung tâm CDC, tại Hoa Kỳ, có 27 trẻ em và 254 phụ nữ đã bị nhiễm bệnh đậu mùa khỉ kể từ tháng 5 năm 2022. Nhân viên y tế cũng có nguy cơ mắc bệnh đậu mùa khỉ cao hơn.
Đồng thời, phần lớn những người bị nhiễm bệnh đậu mùa khỉ hiện nay là nam giới. Nhiều chuyên gia y tế cảnh báo rằng, không nên phê phán bệnh đậu mùa khỉ là “bệnh đồng tính”, vì đó là hành động kỳ thị và làm xấu hổ những người đồng tính nam, điều này có thể khiến họ không muốn đi điều trị. Các chuyên gia y tế cũng khuyên là nên thừa nhận rằng căn bệnh đậu mùa khỉ dễ lây lan hơn qua đường tình dục, và cảnh báo những người đàn ông muốn quan hệ tình dục thì nên hạn chế số lượng bạn tình của họ. Đó là một cách quan trọng để làm chậm lại sự lây lan của vi-rút. Đồng thời, đấy cũng là một cách quan trọng để đảm bảo các cộng đồng có nguy cơ cao nhất có thể tự bảo vệ mình.
Phải làm gì nếu bạn bị nhiễm bệnh đậu mùa khỉ?
Trung tâm CDC khuyên rằng, bất kỳ ai bị nhiễm bệnh đậu mùa khỉ nên ở nhà cho đến khi da của họ được lành lặn. Nếu đang sống chung với người khác, họ nên lau khử trùng các bề mặt và đồ vật dùng chung (chẳng hạn như muỗng, đũa, nĩa) sau mỗi lần sử dụng, và không dùng chung bất kỳ loại vải nào (chẳng hạn như khăn tắm). Hiện không có phương pháp điều trị đặc biệt nào cho bệnh đậu mùa khỉ. Hầu hết những người bị bệnh đậu mùa khỉ đều bình phục hoàn toàn trong vòng 2 đến 4 tuần mà không cần điều trị y tế.
Những người có nguy cơ mắc bệnh đậu mùa khỉ cao nhất, hoặc đã từng tiếp xúc với bệnh đậu mùa khỉ, nên đi tiêm phòng bệnh đậu mùa khỉ. Chính phủ liên bang đã làm thuốc chủng ngừa miễn phí. Nguồn cung cấp thuốc chủng ngừa đậu mùa khỉ có hạn nên những người có nguy cơ nhiễm bệnh đậu mùa khỉ cao nhất hiện đang được cho vào nhóm ưu tiên tiêm phòng. Để biết thêm thông tin về cách để được chích phòng ngừa, hãy liên hệ với bác sĩ hoặc sở y tế địa phương của bạn.
Các nhà khoa học hiện đang tiến hành nhiều nghiên cứu hơn về bệnh đậu mùa khỉ. Tổ chức Viet Fact Check sẽ cập nhật bài viết này nếu có thông tin thay đổi.