(English)
Cách đây gần 40 năm, khi Ronald Reagan làm tổng thống, hầu hết mọi người Mỹ đều thu thập tin tức từ báo và đài truyền hình địa phương. Các tổ chức này được tài trợ dồi dào, chuyên nghiệp, và cố gắng phản ảnh quan điểm của cả hai đảng Cộng hòa và Dân chủ. Vì người ta chỉ có thể lấy tin từ một số nguồn nhất định, họ thường đồng ý về những gì đã xảy ra trong ngày, và bất đồng phải làm gì với các sự kiện ấy.
Từ đó đến nay đã thay đổi nhiều. Ngày nay, bất kỳ ai cũng có thể xuất bản trên internet. Tạo ra một trang web trông chuyên nghiệp như CNN hoặc Fox News khá rẻ và dễ dàng. Khác với CNN hay Fox, người ta hầu như không thể xác định được ai thực sự đứng sau những trang tin tức này. Những trang này có thể trình bày bất cứ điều gì và Chính phủ Mỹ không thể làm gì để ngăn chặn. Gần đây, giới tình báo Hoa Kỳ đã xác nhận rằng gián điệp của Trung Quốc và Nga tạo ra và khuếch đại tin tức giả trên mạng xã hội và email, với mục đích làm suy yếu Hoa Kỳ.
Vậy làm cách nào bạn có thể chắc chắn rằng những gì bạn đang đọc là tin tức thật chứ không phải tin giả? Dưới đây là một số mẹo để nhận biết tin giả:
1. Hãy cẩn thận về các tiêu đề.
Tiêu đề gây sốc được lập ra để thu hút sự chú ý của bạn. Đừng chỉ đọc tiêu đề rồi vội phán đoán, hãy đọc nguyên cả bài viết trước.
2. Nhìn vào URL (địa chỉ trang mạng).
Nhiều trang tin giả sử dụng các liên kết trông rất gần với một trang thật. Ví dụ như “www.cnncom.com” thay vì “www.cnn.com” để đánh lừa khiến bạn tin đó là một nguồn đáng tin cậy.
3. Kiểm tra hai lần.
Đừng vội tin một cách mù quáng khi đọc một bản tin. Tra các từ chính (bằng Google hay tương tự) từ bản tin để xem có trang web truyền thông nào khác đã đăng và xác nhận tính trung thực của tin này. Nếu bạn cần giúp đỡ, hãy nhờ người thân hoặc bạn bè mà bạn biết ngoài đời, những người hiểu nhiều về internet, nghiên cứu. Nếu tin này chỉ xuất hiện trên một trang web, thì có thể nó đã được bịa đặt.
4. Tìm kiếm .gov.
Chỉ các tổ chức chính phủ địa phương, tiểu bang và liên bang ở Hoa Kỳ mới được có các trang mạng kết thúc bằng .gov. Đây là một cách để biết có phải là thông tin chính thức hay không.
5. Xem kỹ các bức hình.
Nhiều trường hợp tin giả là những hình ảnh được chia sẻ trên Facebook với nội dung sai lệch nhằm đánh lừa bạn. Một ví dụ điển hình là bức ảnh gần đây của Tổng thống Obama với Tiến sĩ Fauci trong một phòng thí nghiệm. Hình ảnh được lưu hành khẳng định đây là phòng thí nghiệm virus ở Vũ Hán. Nhưng thật ra, hình ảnh này được chụp tại Viện Y tế Quốc gia, một cơ quan chính phủ Hoa Kỳ tại Maryland vào năm 2007. Bức ảnh thật to hơn và cho thấy rõ ràng là chụp ở Hoa Kỳ, chứ không phải ở Trung Quốc. Tìm ngược hình ảnh trên Google để xem bức hình bắt nguồn từ đâu.
6. Cẩn thận với mạng xã hội.
Mặc dù mạng xã hội được tạo ra để kết nối mọi người trong đàm thoại, nhưng vào những gần đây hàng triệu tài khoản giả mạo, bot và troll (một số từ nước ngoài) đã xuất hiện để lan truyền tin giả và thông tin sai lệch. Hãy nhớ rằng chỉ vì có người nào trên Facebook, Twitter hoặc Instagram nói điều gì đó là thật không có nghĩa là nó thật.
7. Hiểu về tính thiên vị.
Ngày nay, có rất nhiều nguồn tin được xuất bản bởi các tập đoàn lớn để chúng ta lựa chọn. Tất cả đều tuyên bố là không thiên vị và trung lập, nhưng nhiều nguồn tin bị ảnh hưởng bởi quyền lợi của những người tài trợ cũng như những người viết tin. Hiểu khuynh hướng của ấn phẩm là bảo thủ hay phóng khoáng sẽ cho ta biết lý do và cách viết bài nhằm gây tin tưởng nơi độc giả. Vì vậy, khi đọc một bài báo, hãy tham khảo biểu đồ hữu ích này để xem ấn phẩm đó nghiêng về phóng khoáng, bảo thủ hay giữa hai khuynh hướng.
8. Ý kiến không phải là sự thật.
Tin tức và ý kiến khác xa nhau. Sự thật là điều có thể chứng minh đúng hoặc sai; ý kiến là cách hiểu về một sự thật. Nhiều người trong giới truyền thông bày tỏ ý kiến trực tuyến. Đôi khi điều này là hiển nhiên, nhưng cũng có khi nó không rõ lắm. Để biết đâu là ý kiến và đâu là sự thật, hãy đọc bản tin và tự hỏi, “Có phải bài viết đang thông báo về một sự kiện đã xảy ra?” (thực tế) hoặc “Bài viết muốn lay chuyển cách ta suy nghĩ?” (ý kiến). Nếu bài viết cố gắng khích động cảm xúc trong bạn, khả năng cao đó là một ý kiến và bạn nên đọc nó với ít nhiều nghi vấn.
