(English)
Roe kiện Wade (Roe v. Wade) là một vụ án dẫn đến một quyết định quan trọng được đưa ra bởi Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ vào năm 1973, Roe v. Wade làm cho việc phá thai được hợp pháp hóa ở Hoa Kỳ. Trong vụ kiện này, một phụ nữ tên là Norma McCorvey (lấy bút danh là Jane Roe) muốn phá thai ở tiểu bang Texas. Tuy nhiên, vào thời điểm đó, luật của bang Texas không cho phép phá thai ngoại trừ việc cứu sống người mẹ. Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ đã ra phán quyết có lợi cho McCorvey và cho rằng luật của Texas không phù hợp với hiến pháp. Tòa án tuyên bố rằng việc quyết định phá thai của một người phụ nữ trong ba tháng đầu của thai kỳ nên được quyết định theo ý kiến cá nhân và bác sĩ. Theo Tối cao Pháp viện, mỗi người dân có “quyền về quyền riêng tư” cơ bản và quyền đó bảo vệ sự lựa chọn phá thai của một người.
Vào ngày 24 tháng 6 năm 2022, Tối cao Pháp viện đã lật ngược Roe v. Wade, nói rằng lựa chọn hợp pháp trong việc phá thai nên để cho từng tiểu bang lựa chọn. Việc phá thai sẽ trở nên bất hợp pháp ở 19 tiểu bang.
Roe v. Wade đã tác động đến công dân Mỹ như thế nào?
Trước khi vụ kiện giữa Roe v. Wade được thông qua, hành động phá thai chỉ hợp pháp ở 5 tiểu bang (bao gồm California và New York) và ở Washington, D.C. Bất chấp những hạn chế nêu trên, nhiều người đã và đang phá thai không an toàn.
Sau khi vụ án Roe v. Wade được thông qua, việc phá thai trở nên an toàn hơn và dễ tiếp cận hơn với mọi người trên khắp Hoa Kỳ. Viện Guttmacher, cơ quan ủng hộ sức khỏe phụ nữ, ước tính rằng trong những năm trước khi Roe kiện Wade được quyết định, đã có hơn 1 triệu hành động phá thai bất hợp pháp diễn ra ở Hoa Kỳ hàng năm.
Sau khi Roe v. Wade được quyết định, Trung Tâm Kiểm Soát và Phòng Ngừa Dịch Bệnh ở Hoa Kỳ (U.S. Centers for Disease Control and Prevention) xác nhận, số ca phá thai hàng năm rơi vào khoảng 1 triệu ca, nhưng mặt khác, những ca phá thai hiện nay được thực hiện một cách hợp pháp và được diễn ra ở những cơ sở y tế an toàn hơn, nơi các bác sĩ và nhân viên y tế khác nhau có thể tham gia và hỗ trợ cho bệnh nhân. Trong những năm gần đây, số ca nạo phá thai đã giảm xuống, với 629.898 ca nạo phá thai được báo cáo vào năm 2019.
Do đó, mặc dù vụ án Roe v. Wade không làm gia tăng đáng kể số lượng ca phá thai được thực hiện, nhưng nó có sức ảnh hưởng đến việc liệu những ca phá thai này có được thực hiện an toàn hay không. Theo số liệu của Tổ Chức Y Tế Thế Giới (World Health Organization), cứ 100.000 phụ nữ thì có 30 phụ nữ chết vì nạo phá thai bất hợp pháp, chính vì vậy Roe v. Wade có khả năng đã cứu sống nhiều người.
Điều gì sẽ xảy ra khi Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ bác bỏ Roe v. Wade?
Sau khi Roe v. Wade bị bác bỏ, nhiều tiểu bang sẽ cấm phá thai. Hiện nay, 19 tiểu bang có “luật kích hoạt” sẽ cấm phá thai ngay lập tức khi Roe v. Wade bị lật ngược, những tiểu bang này bao gồm Idaho, North Dakota, South Dakota, Wyoming, Utah, Texas, Oklahoma, Arkansas, Louisiana, Missouri, Kentucky, Tennessee và Mississippi. Những luật lệ này sẽ làm cho việc phá thai trở thành một hành vi phạm tội nghiêm trọng — ví dụ, ở Arkansas, phá thai có thể bị phạt $100.000 hoặc án tù lên đến 10 năm. Và 8 tiểu bang sẽ có hạn chế đáng kể khả năng tiếp cận của người dân đối với hoạt động phá thai.
Hơn thế nữa, nhiều chuyên gia tin rằng nếu Roe v. Wade bị bác bỏ, một số tiểu bang có thể nỗ lực thực thi lệnh cấm phá thai của họ vượt quá ranh giới của bang. Cụ thể hơn, giáo sư luật David Cohen tại Đại học Drexel tin rằng các bang sẽ cố gắng ngăn chặn người dân đi du lịch đến các bang khác để phá thai. Ở Missouri, một đề xuất đã được đưa ra nhằm cho phép người dân gửi đơn kiện bất kỳ ai thực hiện phá thai hoặc trợ giúp ai đó phá thai – ngay cả khi thủ tục này xảy ra bên ngoài ranh giới của bang Missouri.
Tuy nhiên, các bang có luật kích hoạt không phải là nơi duy nhất có nguy cơ mất quyền phá thai. Thượng nghị sĩ Mitch McConnell gần đây đã tuyên bố rằng ngay cả khi Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ quyết định cho phép các bang tự quyết định lệnh cấm phá thai của riêng mình, thì “có khả năng” sẽ có lệnh cấm phá thai trên toàn quốc nếu Đảng Cộng hòa tái chiếm Quốc hội sau cuộc bầu cử giữa kỳ năm 2022.
Điều gì sẽ xảy ra nếu việc phá thai bị cấm ở Mỹ?
Các chuyên gia y tế lo ngại việc cấm phá thai sẽ dẫn đến những ca tử vong có liên quan đến vấn đề thai nghén. Lauren Ralph, một nhà dịch tễ học tại Đại học California, San Francisco, nói rằng tình trạng và số lượng ca tử vong của những người mang thai sẽ tăng lên nếu Roe v. Wade bị bác bỏ, và gánh nặng này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến người da màu và người nghèo.
Tại Đại học California, San Francisco, các nhà nghiên cứu đã tiến hành “Nghiên cứu Lối rẽ,” nghiên cứu này xem xét 1.000 phụ nữ muốn phá thai trên khắp Hoa Kỳ. So với những phụ nữ đã phá thai, những phụ nữ bị từ chối quyền phá thai có nhiều khả năng sẽ trải nghiệm các biến chứng sức khỏe nghiêm trọng liên quan đến thai kỳ (bao gồm cả tử vong), họ cũng sẽ có nhiều khả năng tiếp tục chung sống với chồng hoặc bạn trai có xu hướng bạo hành, bên cạnh đó, họ có sức khỏe và thể chất kém (tăng huyết áp và đau mãn tính), và nhiều khả năng bị lo âu, trầm cảm và có ý định tự tử. Mặt khác, 95% phụ nữ từng phá thai cho biết quyết định phá thai là quyết định đúng đắn đối với họ trong hơn 5 năm sau đó.
Kết quả của nghiên cứu này cho thấy khi vụ án Roe v. Wade bị bác bỏ, những người muốn phá thai sẽ bị tổn hại vô cùng về sức khỏe thể chất và tinh thần.